Farma fotowoltaiczna, kiedy się opłaca?

Instalacja fotowoltaiczna, niezależnie od skali, musi być odpowiednio przemyślaną inwestycją, aby była opłacalna. W Internecie dostępnych jest wiele kalkulatorów fotowoltaiki, pozwalających oszacować opłacalność naszych projektów, jednakże nie wszystkie z nich uwzględniają szerokie spektrum zmiennych, potrzebnych do analizy opłacalności farmy fotowoltaicznej.

W poniższym tekście przyjrzymy się finansowym aspektom energetyki solarnej. Analiza finansowa jest jednym z kluczowych, oprócz projektu samego systemy PV, kroków, jakie wykonać należy przygotowując się do inwestycji w instalację fotowoltaiczną. Kalkulator nigdy nie da nam kompletnej odpowiedzi na stawiane pytania, szczególnie, jeśli nie wszystkie uwarunkowania są dla nas zrozumiałe.

Czym w ogóle jest opłacalność instalacji fotowoltaicznej? Kalkulatory podpowiadają nam jedynie, np. kiedy inwestycja w mikroinstalację PV zwróci się albo ile można zarobić na komercyjnej instalacji PV. Prosument zupełnie inaczej pojmować będzie opłacalność inwestycji w system PV, niż komercyjny operator farmy fotowoltaicznej, działającej na zasadach rynkowych, lub w ramach aukcji OZE organizowanych przez Urząd Regulacji Energetyki.

Koszty farmy fotowoltaicznej

W pierwszej kolejności przyjrzeć musimy się kosztom instalacji fotowoltaicznej, oraz ich skalowaniu. Jest to jednorazowy wydatek, który ponosimy na samym początku. Koszt ten jest zależny od wielu czynników, nie tylko mocy instalacji. W poniższych zestawieniach przyjrzymy się głównie kosztom minimalnym, nie uwzględniając droższych opcji, takich jak zastosowanie trackerów solarnych itp.

W przypadku przydomowej mikroinstalacji koszty nie skalują się z mocą i wynoszą, średnio, od 4 do 6 tysięcy złotych, za każdy kilowat mocy systemy solarnego. Instalacja o mocy 3,35 kW prądu to koszt około 16 tysięcy złotych. Koszt instalacji obejmuje montaż jej na dachu wraz z wymaganą instalacją elektryczna, inwerterem i podłączeniem do domowej sieci energetycznej.

Koszty w przypadku większych inwestycji są trudniejsze do oszacowania. Koszt dużej, komercyjnej gruntowej farmy fotowoltaicznej o mocy 1 MW wynosi od 2,7 do 2,9 miliona złotych. Oznacza to koszt około 2,7 – 2,9 tysiąca złotych za 1 kW – istotnie mniej, niż w przypadku mikroinstalacji fotowoltaicznej. Największym składnikiem tej inwestycji są, oczywiście, same moduły fotowoltaiczne. Drugim najdroższym składnikiem – około ¼ kosztów – pochłania konstrukcja, na której posadowione są moduły PV. Jeśli zamiast niej chcemy wykorzystać np. trackery solarne, cena całego systemu zwiększyć może się nawet o 100%! Jednocześnie uzyskując o ok. 40% wyższą ilość produkowanej energii elektrycznej. W większości wypadków, instalacja większej ilości modułów PV jest bardziej opłacalna, niż inwestycja w trackery, szczególnie, gdy nasza farma fotowoltaiczna nie ma mocno ograniczonej maksymalnej powierzchni.

Przychody z farmy fotowoltaicznej

W momencie, gdy już uruchomiliśmy instalacji fotowoltaiczną możemy policzyć, ile ona dla nas zarabia. W przypadku przydomowej mikroinstalacji kalkulacja ta jest relatywnie prosta – energia elektryczna, pozyskiwana z systemu PV wykorzystywana jest do zasilania naszego domu i redukuje wysokość rachunków za prąd, jakie płacone są, co miesiąc.

Przyjmuje się, że każdy 1 kW mocy systemu fotowoltaicznego daje, w skali roku około 1000 kWh przy poprawnej ekspozycji modułów PV na światło słoneczne. Zatem instalacja o mocy 3,35 kW, o której piszemy powyżej, to redukcja rachunków za energię elektryczną w skali roku wynosi od 1800 do 2250 złotych, zależnie od naszego sprzedawcy prądu elektrycznego i operatora systemu dystrybucyjnego.

W przypadku komercyjnej instalacji fotowoltaicznej, kalkulacja jest jeszcze prostsza. Ceny sprzedaży prądu elektrycznego z tych systemów ustalane są na aukcjach OE, organizowanych przez URE. W 2019 roku ceny prądu wahały się od 269 zł do 327 zł/MWh. Średnia cena wyniosła 318 zł/MWh. W tym roku spodziewać można się ofert w podobnym zakresie cenowym. Ceny te dotyczą instalacji OZE o mocy do 1 MW.

Farma o mocy 1 MW produkuje około 1100 MWh energii elektrycznej rocznie. Przy średniej cenie uzyskanej na aukcji w 2019 roku daje to przychody na poziomie 350 tysięcy złotych rocznie. Przychód ten należy pomniejszyć o koszty stałe, do których zaliczają się podatki, zużycie energii na własne potrzeby, ubezpieczenia i koszty obsługi instalacji (czyszczenia, konserwacji etc.) na poziomie około 72 tysięcy złotych. Daje to 279 tysięcy złotych dochodu rocznie.

Kalkulacja przychodów potrzebna jest do oszacowania opłacalności inwestycji – okresu jej zwrotu. W przypadku przydomowej instalacji o mocy 3,35 kW prądu okres zwrotu instalacji to od niecałych pięciu lat do trochę ponad sześciu lat. W przypadku komercyjnej instalacji o mocy 1 MW średni okres zwrotu wynosi około ośmiu lat. To okresy o wiele krótsze niż przewidywany okres eksploatacji instalacji PV. Przydomowa mikroinstalacja słoneczna pracować może nawet 20 lat, a komercyjna instalacja PV, co najmniej 15 lat – na tyle podpisywana jest umowa z URE w systemie aukcyjnym.

Ograniczenia w sprzedaży prądy z farmy fotowoltaicznej

W przypadku komercyjnej instalacji ograniczeniem jest próg 1 MW – elektrownie klasyfikowane powyżej tego progu otrzymują z reguły niższe ceny sprzedaży energii elektrycznej. Nie oznacza to oczywiście kategorycznego zakazu budowy tak dużych systemów PV – problem polega jedynie na gorszym skalowaniu się tych systemów w porównaniu z np. wiatrakami, które doskonale sprawdzają się w tak dużych instalacjach.

Jeśli chodzi o przydomowe mikroinstalacje PV, to ograniczenia są dwojakie. Z jednej strony wielkość systemu limituje powierzchnia dachu domu, gdzie najczęściej lokowane są baterie słoneczne, a z drugiej strony ograniczenia narzucane są przez programy dofinansowań do fotowoltaika i przydomowych systemów OZE. Są one jednak dosyć duże i tak, na przykład w programie Mój Prąd limit wynosi 10 kW.

Sposoby finansowania fotowoltaiki

Inwestycja w fotowoltaikę, to zawsze ogromny wydatek – niezależnie od skali. Zakup przydomowej mikroinstalacji to spory koszt dla domowego budżetu, podobnie jak inwestycja w komercyjną farmę PV o mocy rzędu setek kilowatów czy nawet więcej. Dlatego też dobre jest poznać mechanizmy dofinansowań do zakupu tego rodzaju systemów.

W przypadku dużych instalacji OZE, dofinansowanie zawarte jest w środkach, za które kupowana jest energia. Ceny ustalane są z wykorzystaniem mechanizmu aukcji, które organizowane są przez URE – wygrywa najkorzystniejsza (najniższa) oferta. Umowy podpisywane są na 15 lat, co daje gwarancję ceny i sprzedaży prądu. W takim wypadku do finansowania wykorzystywane są najczęściej środki własne inwestora lub kredyty bankowe.
W przypadku prosumenta, tj. konsumenta i producenta energii elektrycznej w jednym podmiocie. W takim przypadku do dyspozycji są programy dofinansowań, takie jak np. Mój Prąd i jego następcy, rozpisani na 2021 rok, preferencyjne kredyty oraz tzw. ulga termomodernizacyjna, pozwalająca na odpisanie wydatków m.in. na fotowoltaika od podstawy obliczania podatku dochodowego.